Moguće rešenje problema suvišne otpadne vode malih naselja i razvoj sistema kanalizacije u njima

Autor: Rade Milutinović, dipl.građ.ing, direktor “Hidrobiro” AD Novi Sad, član Srpske akademije izumitelja i naučnika. rademilu@yahoo.com , 064 225 32 56, 021 6542 657

Ako nema vode za piće – nema ni naselja. Ako ima naselja, ima i otpadne vode. Otpadna voda je stalni i sigurni pratilac ljudskih naseobina. U našoj zemlji gradovi i veća naselja imaju izgrađene sisteme kanalizacije, ali najveći broj njih nema postrojenja za prečišćavanja otpadne vode. Otpadna voda je uzrok ozbiljnog zagađenja životne sredine, a posebno površinskih i sve više podzemne vode. Stanje je loše sa tendencijom pogoršanja.

U svim gradovima i većim naseljima moraju biti izgrađeni tehnički prečistači za otpadnu vodu. To je vrlo zamašan posao za koga sada nema para. Tehnički prečistači su potrebni i u malim naseljima. I biće izgrađeni jednog dana, ali će do tad proći možda i dve, tri decenije. A do tad ….. ???

Doktrina PPU je koncipirana kao rešenje za problem malih naselja. Ona nudi skraćenje potrebnog vremena i izbegavanje mnoštva problema u odnosu na sadašnji način rešavanja. Omogućuje da mala naselja postepeno reše svoj problem otpadne vode ne čekajući državu da im izgradi tehnički prečistač. Nudi način, da se sa otpadnom vodom kao resursom, ostvari dobit bez ugrožavanja životne sredine. Takvih malih naselja do 3.000 stanovnika, u Vojvodini je 290. To je 61,2 % od ukupno 474 gradova i naselja. U njima živi 414.443 stanovnika, što je 21,6% od ukupnog broja stanovnika u Vojvodini. U Srbiji, južno od Save i Dunava, takvih naselja je 3 do 4 puta više.

Termini

• Suvišna otpadna voda u septičkim jamama = Višak otpadne vode u septičkim jamama = Neupijena tj. neinfiltrirana količina otpadne vode iz septičkih jama u podzemlje.
• Pod “malim naseljima” se podrazumevaju naselja do 3000 stanovnika. Prema popisu stanovnika iz 2011.god. u Vojvodini ima 290 takvih naselja
• Pojam doktrine (lat. doctrina) je sistem učenja, nešto što je kolektivno učenje, određeni princip, pozicija, ili politika koja se zagovara i uči, kao što to rade vlade ili religije.
• Doktrina PPU se odnosi na otpadnu vodu manjih naselja, a znači: Prihvatiti otpadnu vodu, Prečistiti je i korisno Utrošiti.

 Postojeće stanje i definisanje problema

Svakoga ko se ozbiljno počne baviti zamašnim poslom rešavanja problema otpadne vode naselja koja nemaju svoj sistem kanalizacije, izgradnjom sistema kanalizacije i postrojenja za prečišćavanje otpadne vode, čeka nekoliko problema koje mora rešiti, a to su:

Problem 1: U septičkim jamama se javlja višak vode koji se odvozi cisternama van naselja i nekontrolisano izručuje

U naseljima koja nemaju sisteme kanalizacije, koriste se septičke jame. Pošto septičke jame ne mogu da prime i upuste u podzemlje svu otpadnu vodu koja u njih dolazi, žitelji pribegavaju raznim načinima eliminisanja te suvišne otpadne vode, kako se ona ne bi izlivala u dvorištima.

Suvišna otpadna voda (ili višak otpadne vode ili neupijena otpadna voda u septičkoj jami) je ona količina otpadne vode koja ne bude upijena u podzemlje iz septičke jame već se izliva ili otiče van dvorišta površinski, odvozi cisternama i izručuje u melioracione kanale, vodotokove, kraj puteva, po asfaltnim i letnjim putevima, na deponije, i sl. zagađujući okolinu tj. zemljište, a najviše vodu.

Dvorišta su zagađena jer je podzemna voda pomešana sa otpadnom vodom i pri porastu nivoa, podzemna vode se pojavljuje u najnižim delovima dvorišta, podrumima starih kuća, kanalima i sl. Smrdi i izvor je zaraze.

Povrće i voće koje raste u baštama, nema drugu vodu osim te podzemne, pomešane sa otpadnom vodom. Bez sistema kanalizacije, žitelji nemaju drugo rešenje za otpadnu vodu iz septičkih jama. Da se ne bi izlila u dvorištu, odvoze je cisternama van naselja. Oni to moraju! Nemaju izbora!

Problem 2: Na početku izgradnje sistema kanalizacije i postrojenja za prečišćavanje (skraćeno PPOV) postoji nesklad u potrebama domaćinstava, njihovim finansijskim mogućnostima i tehničkim mogućnostima postrojenja za prečišćavanje

Onim stanovnicima naselja, koji imaju problem sa suvišnom otpadnom vodom, odgovara da se što pre priključe na sistem kanalizacije i da što pre počnu da ga koriste, kako bi se oslobodili otpadne vode.

Međutim, to nije moguće dok se ne izgradi PPOV i dok se na njega ne priključi dovoljan broj domaćinstava kako bi moglo da radi. Dakle, uslov za početak rada sistema kanalizacije je da bude izgrađeno PPOV i da može ispravno da radi.

Ukoliko se malo naselje opredeli za izgradnju tehničkog prečistača, onda je najprikladnije postrojenja SBR tehnologije jer je fleksibilno u radu. SBR postrojenja mogu da rade u opsegu od 50 do 125 % nominalnog kapaciteta. Pošto je na početku korišćenja sistema kanalizacije, ukupna količina otpadne vode manja od računske, a da bi se obezbedila količina otpadne vode od 50% nominalnog kapaciteta, potrebno je da se priključi i do 70% domaćinstava. To je teško postići pa se zato pribegava izgradnji PPOV u dve faze sa po 1/2 od ukupnog poterbnog kapacitet. Pri faznoj izgradnji, neki delovi postrojenja se kroz prvu fazu odmah grade za konačnu fazu, a deo radova i opreme se ostavlja za drugu fazu. PPOV u fazama je investiciono skuplja varijanta, ali je tehnički povoljnija jer je za početak rada I faze potrebno 25% otpadne vode od ukupnog – nominalnog kapaciteta postrojenja. Za tu količinu otpadne vode je na početku, zbog manje početne produkcije OV domaćinstava, potrebno da bude priključeno 35 do 40% domaćinstava, što je znatno lakše obezbediti.

Međutim, izgradnja postrojenja značajno opterećuje domaćinstva koja su veoma osiromašila. Problem pravi i vremenski nesklad između vremena plaćanja za izgradnju sistema kanalizacije i PPOV i početka korišćenja. Ukoliko se PPOV i napravi, to bude najčešće uz pomoć države. Pošto je pomoć države neizvesna, oni koji i uspeju da se za nju izbore, ne usuđuju se da prave postrojenje u dve faze, jer je pomoć države za drugu fazu neizvesna. Opredeljuju se za postrojenje u jednoj – konačnoj fazi. Time ulaze u mnoge druge, ne manje probleme, a često nerešive.

Kad PPOV počne da radi, to bude obično sa minimalnim, a često i sa nedovoljnim kapacitetom, praveći troškove neznatno manje od troškova pri punom kapacitetu. Ti troškovi padaju na onu grupu domaćinstava koja su se priključila na sistem i čija se voda prečišćava.

Za to vreme, druga grupa domaćinstava, koja su se prijavila za priključenje na kanalizaciju i uplatila svoj deo sredstava, nije priključena jer nisu došli na red. Ova grupa domaćinstava i dalje ima trošak odvoženja suvišne otpadne vode cisternama, a dali su svoj deo novca za sistem i PPOV. Treću grupu čine domaćinstva koja se nisu prijavila za učešće u izgradnji sitema i PPOV. Nisu učestvovala u izgradnji, a i dalje svoju suvišnu otpadnu vodu odvoze cistermana i izručuju u okolini naselja.

Ukoliko ovakvo stanje neregularnog rada postrojenja potraje, oni koji su se priključili počinju negodovati zbog velikih troškova, a bilo je slučajeva da traže da se privremeno isključe sa sistema kanalizacije dok se svi ili većina ne priključi.

Ukoliko postrojenje radi, oprema se raubuje i garantni rokovi teku, a da postrojenje nije radilo punim kapacitetom. Pri tom, postrojenje radi za deo domaćinstava naselja tj radi samo za one koji su priključeni, a ne za sve koji su dali svoja sredstva i ne za sve žitelje naselja za koje je država dala sredstva.

Ekološko stanje naselja se ne popravlja jer se priključenjem dela domaćinstava ne rešava problem suvišne vode u naselju i zagađenje okoline naselja se nastavlja.

Procena potrebnog kapaciteta PPOV je velika odgovornost za onoga ko je radi. U malim naseljima dolazi do permanentnog smanjenja broja stanovnika, pa je realna opasnost da postrojenje bude predimenzionisano tj da bude većeg kapaciteta nego što je potrebno. Situacija da postrojenje bude nedovoljnog kapaciteta ili da bude na gornjoj granici svojih mogućnosti je povoljnija od situacije da je predimenzionisano tj da je postrojenje većeg kapaciteta nego što je potrebno.

Opasnost da nastane nepovoljnija situacije je i ako se broj stanovnika iz godine u godinu smanjuje ili ako se sva domaćinstva ne priključe na sistem. To se dešava kad nemaju sredstava za učešće tj. za plaćanje priključka. Njihove septičke jame i dalje zagađuju podzemnu vodu u naselju, a na PPOV ne dolazi računska količina vode, već manja, za broj nepriključenih domaćinstava. Zbog toga postrojenje neracionalno radi ( Npr: Nominalni kapacitet postrojenja je 150m3/dan, a ono radi sa 100 ili 120m3/dan. Za kapacitet od 150m3/dan svi objekti postrojenja su veći nego što treba, sva oprema je i veća i skuplja nego što treba, ima veću instalisanu snagu, troši više struje kad radi, skuplja je kod održavanja i zamene itd). Ukoliko takvo stanje ostane, PPOV je trajno predimenzionisano.

Ako postrojenje radi za manji broj domaćinstava od predviđenog, pošto je postrojenje novo, troškovi rada po domaćinstvu su veći, ali nema kvarova, oprema je pod garancijom i postrojenje ima početne niske troškove održavanja po domaćinstvu. Kada prođe vreme, isteknu garantni rokovi, troškovi održavanja će se povećati i pašće na sve koji su priključeni, bez obzira kad su se priključili.

Kada se na to doda komplikovano upravljanje postrojenjem i zavisnost od isporučioca opreme i tehnologije, koja se u krajnjem slučaju opet plaća, naselja dolaze u veoma nepovoljnu situaciju. Delimično se reši jedan problem, a nastaju mnogi novi problemi.

Stručne službe sektora kanalizacije nadležnih klomunalnih preduzeća iz sedišta opštine koja treba da preuzmu postrojenje malog naselja tj upravljanje i održavanje, nisu dovoljno spremene i osposobljene jer najčešće u svojim matičnim gradovima i nemaju postrojenje za prečišćavanje otpadne vode pa nemaju ni iskustva oko prečišćavanja i rada postrojenja. Problem se tehnički povećava i usložnjava kad se na teritoriji opštine izgradi u svakom mestu postrojenje drugog proizvođača. To dovodi do komplikovanih odnosa na relaciji naselja – nadležno komunalno preduzeće, a i do svađa i sukoba u naseljima. Naselja postaju potpuno zavisna od drugih. Međuljudski odnosi se kvare, a naselje i pored izgrađenog PPOV i sistema kanalizacije, ipak nazaduje.

Dakle, ako je u nekom naselju napravljen tehnički prečistač, ( bilo da je samo za prvu fazu ili da je za konačnu fazu) i da je delimično izgrađen sistem kanalizacije, broj problema se višestruko povećava. Mnogi pozitivni efekti priključenja dela naselja na kanalizaciju i prečišćavanje otpadne vode, bivaju anulirani novonastalim problemima zbog neusklađenosti količine otpadne vode koja dolazi na postrojenje i kapaciteta postrojenja.

Problemi se ponavljaju na isti ili sličan način u svim naseljima koja krenu ovim putem. Negativna iskustva jednog naselja nisu velika korist za druga naselja jer se ne nudi nikakvo alternativno rešenje. Zato se negativna priča ponavlja.

Principi i koraci doktrine PPU

Jedan od osnovnih principa Doktrine PPU je da se najveći broj od nabrojanih problema izbegne. To znači da se neće morati ni rešavati. Za one probleme koji se rešavaju, predlaže se primena pravila: “Kad ti život dodeli limun – napravi limunadu”.

Doktrina PPU zagovara i daje rešenja kako da se prekine dalje zagađivanje okoline naselja nekontrolisanim izručivanjem suvišne otpadne vode. Predlaže rešenje za izgradnju jednog prihvatnog mesta za svu suvišnu otpadnu vodu iz naselja na kome će se ona prihvatiti i prečistiti, a potom i korisno utrošiti.

Da bi se prekinulo trenutno nepovoljno stanje, Doktrinu PPU treba odmah primeniti u mnogim malim naseljima do 3000 stanovnika. Ova naselja već sad imaju veliki problem sa suvišnom otpadnom vodom. Mnoga od njih taj svoj problem verovatno neće uspeti da reše ni za naredne dve decenije na sadašnji način.

Pun efekat primene Doktrine PPU će se ispoljiti ako bude primenjena pre ugradnje sistema kanalizacije u nekom naselju. Izbegavaju se ulaganja velikih sredstava, na početku investicije, u gradnju tehničkog prečistača. Raspoloživa sredstva se usmeravaju na gradnju kanalizacije. Kanalizacioni sistem se brzo razvija i odmah se počinje koristiti dovođenjem otpadne vode na postojeće postrojenje za suvišnu otpadnu vodu. To deluje podsticajno na domaćinstva koja do tad nisu uplatila sredstva, da ih uplate i da se što pre priključe na sistem. Na ovaj način se brzo skupe sredstva za celu investiciju. Iskusto pokazuje, da raspodelu troškova troškova po domaćinstvu za izgradnju sistema kanalizacije i PPOV po domaćinstvima treba tako napraviti da se investicija zatvori sa uplatama sredstava od 70% domaćinstava.

Ovakav postupak omogućuje da se investicija realizuje tehno-ekonomski pravilno, uz minimalne troškove. Građanima pruža posebnu ugodnost jer im reševe i trenutni problem suvišne otpadne vode za koju imaju stalni trošak na odvoženje cisternama i ugodnost priključenja na sistem kanalizacije.

Za kratko vreme bivaju rešena tri velika ekološka problema. Prestaje dalje zagađenje dvorišta otpadnom vodom, prestaje zagađenje okoline naselja suvišnom otpadnom vodom i sva otpadna voda biva prečišćena i utrošena.

Mogućnost 1: Primena doktrine PPU pre izgradnje sistema kanalizacije

1. Prihvatno mesto za otpadnu vodu treba da bude na lokaciji određenoj za buduće PPOV tj. treba da bude u sklopu budućeg postrojenja za prečišćavanje otpadne vode i da bude tako koncipirano da predstavlja deo ukupnog budućeg rešenja.
2. Najjednostavnija prihvatna građevina za suvišnu otpadnu vodu je zemljana ocedna laguna u kojoj će se otpadna voda dovežena i izručena cistenama istaložiti i mehanički prečistiti proticanjem kroz pojas trske i šljunka. (Slika 1.)
   

   Slika 1. Prijemna zemljana laguna

3. U zavisnosti od intenziteta i dužine korišćenja lagune zavisi i brzina njenog punjenja. Zato treba planirati mesto za više laguna u nizu.
4. Iz prijemne lagune otpadna voda otiče gravitaciono kroz cev u betonski višekomorni bazen. (Slika 2.)
   

   Slika 2. Višekomorni betonski bazen

5. Kroz betonski bazen otpadna voda protiče u laganom toku kroz tri komore, dodatno se taloži a zadržava se u komorama zahtevano vreme.
6. Iz betonskog višekomornog bazena, voda ističe u postrojenje sa šljunkom i trskom i kroz sistem dovodnih cevi se raspoređuje po prvom segmentu postrojenja sa šljunkom i trskom.
7. Postrojenje sa šljunkom i trskom čine tri bazena ispunjena šljunkom tj tri segmenta. (Slika 3.)
   

   Slika 3 Postrojenje za prečišćavanje suvišne otpadne vode

8. Postrojenje se dimenzioniše na 1/3 ukupnog budućeg računskog kapaciteta otpadne vode naselja.
9. U prvom segmentu postrojenja je najkrupniji šljunak, a u poslednjem najsitniji.
10. U svakom od segmenata je sistem dovodnih i sistem odvodnih perforiranih cevi kojima se reguliše protok otpadne vode kroz segment, nivo vode u šljunku tj u segmentu i vreme zadržavanja vode u njemu.
11. U segmentima postrojenja tj u šljunku je posađena barska trska koja se hrani sadržajem otpadne vode.
12. Otpadna voda kroz postrojenje protiče gravitaciono, u sporom toku kroz šljunak i korenje trske, zadržavajući se propisano vreme i za to vreme se prečišćava.
13. Trska iz otpadne vode uzima i ugrađuje u sebe rastvorene mineralne materije, trošeći vodu na evapotranspiraciju, a kolonije bakterija u njenom korenu i na zrnima šljunka razgrađuju ostale sastojke otpadne vode proizvodeći hranu za trsku.
14. Kada voda protekne kroz sva tri segmenta postrojenja sa šljunkom i trskom, izlazi prečišćena i kao takva se koristi za podzemno navodnjavanje zasada drveća.
15. Drveće se sadi plantažno i najbolje je da to budu vrste energetske vrbe od koje se pravi pelet.
16. Navodnjavanjem zasada energetske vrbe se povećava njen prirast, a pri tome, sva prečišćena otpadna voda biva utrošena bez ispuštanja u otvorene tokove.
17. Postrojenje za suvišnu otpadnu vodu sa šljunkom i trskom treba dimenzionisati na 1/3 ukupne količine otpadne vode naselja.
18. Potrebna neto površina postrojenja za suvišnu otpadnu vodu naselja od 1500 stanovnika, koje se dimenzioniše na 1/3 stanovnika tj. na 500 stanovnika je 1500 m2, što je 3m2 po stanovniku.
19. Za sva tri segmenta postrojenja je potrebno ukupno oko 1000m3 granulisanog šljunka u tri frakcije što je oko 2m3/st.

Mogućnost 2: Primena doktrine PPU prilikom izgradnje sistema kanalizacije ako je prethodno već izgrađeno postrojenje za suvišnu vodu sa šljunkom i trskom

1. Kada u naselju počne izgradnja sistema kanalizacije, građani imaju potrebu da se što pre priključe na sistem kanalizacije i da kanalizaciju koriste. Da bi mogli da koriste sistem kanalizacije, ona mora biti priključena na postrojenje za prečišćavanje.
2. Sistem se može vrlo brzo početi koristiti ako se otpadna voda može negde odvesti i prečistiti. Ako je prethodno izgrađeno postrojenje za prečišćavanje suvišne otpadne vode, onda se otpadna voda iz sistema u počrtnoj fazi može dovesti na to postrojenje, ali se ono mora dograditi i prilagoditi novoj potrebi, odnosno novom načinu korišćenja. (Slika 3)
3. 

   Slika 4. Mehanička automatska rešetka

   Ispred bazena se dograđuje mehanička rešetka za odvajanje čvrstog sadržaja iz otpadne vode ( Slika 4 ) koji se skuplja u kontejner i u plastičnim vrećama odnosi na deponiju komunalnog otpada.

4. Na mehaničkoj rešetki se vrši potpuno primarno prečišćavanje otpadne vode tako da voda iz kanalizacionog sistema ulazi u betonski bazen mehanički prečišćena.
5. Pošto više nije dovoljno samo proticanje vode kroz betonski bazen, predviđa se i aeracija u prve dve komore bazena i zato se dograđuje sistem za aeraciju sa aeracionim panelima u prednjoj i srednjoj komori i sa duvaljkom za ubacivanje vazduha montiranom pored bazena.
6. Aeracijom se voda delimično sekundarno prečišćava i potom upušta u postrojenje sa šljunkom i trskom.
7. Dovod struje na postrojenje, dogradnja mehaničke rešetke i sistema aeracije su investicioni trošak od oko 5% od cene tehničkog prečistača čija se izgradnja u ovoj fazi izbegava korišćenjem postojećeg postrojenja za prečišćavanje suvišne otpadne vode na koje se priključuje sistem kanalizacije.
8. Sada nastaje stanje kada se na postrojenje dovozi suvišna otpadna voda cisternama iz delova naselja koji nisu priključeni na sistem kanalizacije i cevovodom iz dela naslje koji je priključen na sitem kanalizacije.
9. Pošto je postrojenje formirano u periodu pre izgradnje sistema, trska je porasla i razvila korenov sistem u šljunku, prečišćavanje otpadne vode je efikasno i nakon priključenja sistema na postrojenje sve do dostizanja 1/3 produkcije otpadne vode naselja za koju je postrojenje dimenzionisano, odnosno sve do dostizanja kapaciteta postrojenja.
10. U postrojenju sa šljunkom i trskom se završava sekundarno i vrši tercijalno prečišćavanje otpadne vode.
11. Pošto se prečišćena voda koristi za podzemno navodnjavanje zasada drveća, (Slike 5 i 6) ovakav sistem nije osetljiv na kvalitet tercijalnog prečišćavanja otpadne vode u postrojenju sa šljunkom i trskom već je i povoljno za vrbe ako se u sistem za navodnjavanje upusti sekundarno prečišćena voda kako bi vrbe izvršile tercijalno prečišćavanje i utrošile vodu.
12. Pre dostizanja projektovanog kapaciteta postrojenja, mora se doneti odluka radi li se druga faza postrojenja sa šljunkom i trskom ili se gradi tehnički prečistač u dve faze.
13. Ukoliko se donese odluka da se gradi tehnički prečistač u dve faze, on se gradi pored postojećeg postrojenja sa šljunkom i trskom.
14. Prečišćena otpadna voda sa tehničkog prečistača se može upuštati u postrojenje sa šljunkom i trskom i tako utrošiti deo vode, ili se prečišćena voda direktno sprovodi u sistem za podzemno navodnjavanje zasada drveća i u potunosti utroši.
15. Ukoliko nema sredstava za izgradnju tehničkog prečistača, ili su korisnici zadovoljni sa korišćenjem postojećeg sistema, pristupa se izgradnji druge faze postrojenja sa šljunkom i trskom pored postojećeg.
16. Kapacitet druge fate je isti kao i kapacitet prethodne faze tj još 1/3 od ukupnog kapaciteta, čime se obezbeđuje da je sad ukupni kapacitet postrojenja 2/3 od ukupne buduće računske količine otpadne vode.
17. Sistem kanalizacije se razvija sa novim priključenjima domaćinstava, a količina otpadne vode se povećava od 1/3 do 2/3 ukupne buduće računske količine otpadne vode.

Mogućnost 3: Primena doktrine PPU u završnoj fazi izgradnje sistema kanalizacije

1. Pre nego što se dostigne 2/3 ukupne količine otpadne vode naselja, odnosno pre nego što se iskoristi kapacitet obe faze postrojenja sa šljunkom i trskom, ponovo se mora doneti odluka radi li se tehnički prečistač za ukupnu količinu vode naselja ili se radi treća faza postrojenja sa šljunkom i trskom.
2. Ukoliko se ranije pristupilo izgradnji prve faze tehničkog prečistača, pri dostizanju 1/2 kapaciteta otpadne vode naselja, mora se pristupiti izgradnji druge faze kako bi se ona počela blagovremeno koristiti.
3. Prema dosadašnjim iskustvima, do završne faze se dolazi nakon desetak godina od početka izgradnje sistema kanalaizacije i tada treba ponovo preračunati ukupne računske količine otpadne vode naselja. Raspolaže se izmerenim količinama otpadne vode koje dolaze na postrojenje, trenutnim brojem stanovnika, preostalim brojem nepriključenih domaćinstava i trendovima promene broja stanovnika.
4. Nakon ponovo proračunate i usvojene konačne količine otpadne vode naselja, donosi se odluka o konačnom rešenju postrojenja.
5. U zavisnosti od ranijih odluka, teoretski su moguća tri rešenja:
   1. Da se gradi treća faza postrojenja sa šljunkom i trskom;
   2. Da se gradi druga faza tehničkog prečistača ako je prva faza ranije izgrađena, a druga faza još nije početa;
   3. Ili da se gradi jedinstven tehnički prečistač za konačnu fazu.
6. Ukoliko su do tad uređene dve faze postrojenja sa šljunkom i trskom i ako su iskustva sa prethodne dve faze dobra, pristupa se gradnji treće faze postrojenja sa šljunkom i trskom imajući u vidu funkcionisanje prethodnih faza, potrebna obnavljanja i revitalizacije pojedinih delova prethodnih faza i prilagođavanje ukupnog postrojenja konačnim potrebama naselja.
7. Ukoliko je nakon prve faze postrojenja sa šljunkom i trskom urađena prva faza tehničkog prečistača, pristupa se izgradnje druge faze tehničkog prečistača kojom se zaokružuje potrebni kapacitete postrojenja prema novim proračunatim potrebama naselja.
8. Ukoliko je doneta odluka da se radi tehnički prečistač nakon dve faze postrojenja sa trskom, (Slika 5) on se radi pored postrojenja sa trskom i prečišćena otpadna voda se može upuštati u postrojenje sa trskom i nakon toga se odvoditi u sistem za podzemno navodnjavanje zasada drveća.
   

   Slika 5. Dispozicija tehničkog prečistača nakon dve faze postrojenja sa trskom

9. Ovakav pristup rešavanju problema je omogućio finansijski vrlo povoljan i ravnomeran raspored finansijskih ulaganja od početka do kraja investicije. To odgovara naseljima koja sama grade sistem sopstvenim sredstvima, bez pomoći države.
10. Izbegnuta su velika ulaganja u tehnički prečistač na početku investicije kada se gradi sistem kanalizacije. (Za orijentaciju, tehnički prečistač za naselje od 1500 stanovnika košta oko 450.000 do 600.000 evra)
11. Izbegnuti su problemi lošeg funkcionisanja skupog tehničkog prečistača u početnoj fazi zbog neusklađenosti količine produkovane otpadne vode naselja i kapaciteta postrojenja.
12. Ni jednog momenta se ne ograničava niti preferira ni prečistač sa šljunkom i trskom ni tehnički prečistač. Uvek se ostavlja mogućnost jednostavnog prelaska od postrojenja sa trskom na tehnički prečistač. Ograničenja su isključivo ekonomske prirode.

Rezultati primene doktrine PPU

1. Primenom doktrine PPU rešava se trenutni problem malih naselja sa suvišnom otpadnom vodom koja se sada odvozi cisternama i nekontrolisano izručuje u okolini naselja u melioracione kanale, u vodotoke, na deponije, po putevima i pored puteva i dr.
2. Primenom doktrine PPU se eliminiše opasnost od zaraza koje se prenose ljudskim fekalijama jer je otpadna voda izručena cisternom mešavina sveže i otstajale otpadne vode,
3. Izgradnjom postrojenja za suvišnu otpadnu vodu sa šljunkom i trskom, prečišćavanje otpadne vode se vrši na prirodan način bez utroška električne energije.
4. Tečenje vode kroz postrojenje je gravitaciono i voda se nigde ne pojavljuje na površini.
5. Znatan deo otpadne vode se na postrojenju utroši na evapotranspiraciju trske, posebno u letnjem periodu.
6. Gusti sklopovi bakterija u korenu trske zaustavljaju sve patogene i ostale mikroorganizme iz otpadne vode.
7. Deo vode koji se ne utroši na evapotranspiraciju izlazi iz postrojenja prečišćen i koristi se za podzemno navodnjavanje zasada drveća, a najbolje je da to budu zasadi energetskih vrba.
8. Sva otpadna voda nakon prečišćavanja biva utrošena, pa nema opasnosti od zagađenja recipijenta.
9. Doktrina PPU otpadnu vodu pretvara u kvalitetan, a jeftin resurs kojim se može ostvarivati značajna dobit.
10. Izgradnjom postrojenja sa šljunkom i trskom za suvišnu otpadnu vodu, stvaraju se uslovi za znatno lakšu izgradnju sistema kanalizacije u naselju i brzi početak korišćenja sistema kanalizacije nakon početka izgradnje.
11. Postrojenje sa šljunkom i trskom je znatno jeftinije od tehničkog prečistača istog kapaciteta.
12. Sa priključenjem sistema kanalizavcije na postrojenje sa šljunkom i trskom, na postrojenje se dograđuje mehanička rešetka i sistem za aeraciju.
13. Predviđa se primena najkvalitetnije rešetke za spoljašnju montažu koja je potpuno autonomna u radu i u svim vremenskim uslovima.
14. Predviđaju se duvaljke i paneli koji su najkvalitetnija rešenja u asortimanu opreme za aeraciju otpadne vode, a za koje je kod nas obezbeđena veoma dobra servisna podrška.
15. Postrojenje troši male količine strije za rad mehaničke rešetke – 1,5 kW, na duvaljku 2,5 kW, i na osvetljenje postrojenja 1 kW što je ukupno 5 kW.
16. Potrošnja struje je diskontinualna. Pužna osovina mehaničke rešetke se uključuje kada se napravi denivelacija vode na rešetki, a duvaljka se uključuje prema količini kiseonika u vodi.
17. Time se proces primarnog i sekundarnog prečišćavanja u potpunosti tehnički kontroliše, a za postrojenje sa šljunkom i trskom preostaje deo sekundarnog i tercijalno biološko prečišćavanje i utrošak vode.
18. Izgradnja postrojenja za prečišćavanje suvišne otpadne vode i kasnije priključivanje sistema kanalizacije na to postrojenje, ne uslovljava kasnija rešenja za prčišćavanja otpadne ni po mestu ni po načinu prečišćavanja.
19. Kada se nakon određenog broja godina korišćenja postrojenja sa šljunkom, šljunak bude morao zameniti, on se ukloni sa postrojenja i odloži na neko vreme u krugu postrojenja, a potom se upotrebi za razne namene, a najpogodnije je za nasipanje letnih puteva u ataru.
20. Trska na postrojenju je vrlo kvalitetna, a kosi se i uklanja svake godine u zimskom periodu ili ručno ili lakom poljoprivrednom mehanizacijom.
21. Trska je veoma dobrog kvaliteta pa se može ustupiti uz naknadu proizvođačima proizvoda od trske ili da je o svom trošku pokose i uklone, a može biti utrošena i na druge načine.
22. Postrojenja sa trskom su prikladna za naša naselja jer ne zahtevaju složeno održavanje elektronske i elektromehaničke opreme kao kod tehničkih prečistača.
23. Rad postrojenja i održavanje mogu podržavati sopstvenom mehanizacijom,
24. Ljudi koji se bave stočarstvom i ratarstvom su vični i u poslovima sa otpadnom vodom i gajenjem trske,
25. Postrojenje sa šljunkom i trskom malim naseljima omogućuje da ne budu potpuno zavisni od isporučioca opreme i tehnologije tehničkih prečistača,
26. 

    Slika 6. Zasad energetske vrbe

    Sva prečišćena otpadna voda biva utrošena u zasadu vrba pa nema zagađenja ni vodotokova ni zemljišta. (Slika 6)

27. Transpiracija vrbe je 15 do 20 l vode/m2/dan.
28. Formiranje zasada energetske vrbe treba da bude na degradiranim zemljištima ili zemljištima koja se ne koriste za druge namene i da se gajenjem zasada vrbe njegov kvalitet popravi, a zemljište korisno upotrebi.
29. Od vrbe se proizvodi kvalitetan pelet čijim sagorevanjem se štede drugi energenti, a ona predstavlja kvalitetan obnovljivi energent.
30. Prinos sa 1 hektara energetske vrbe odgovara količini od približno 4.700 litara nafte.
31. 1 hektar daje 15 do 25 tona drvne mase godišnje (kukuruz 10 tona, pšenica 7 tona)
32. Vrba zahteva minimalnu upotrebu pesticida i može da se gaji organski bez mnogo muke.
33. Ima svojstvo ekoremedijacije u funkciji prečišćavanja otpadnih voda i zemljišta,
34. Razvijaja se oko 2 metara godišnje – i do 3,5 cm dnevno.
35. 

    Slika 7. Košenje vrbe – žetva

    Može da se žanje više puta, svake 2-4 godine. (Slika 7)

36. Vrba kao i trska apsorbuju hranljive materije iz otpadne vode.
37. Stana iskustva pokazuju da u zasadima vrba ima više glista nego u konvencionalnim poljoprivrednim zasadima. Ovo je od velikog značaja za očuvanje biodiverziteta.
38. Energetska vrba proizvodi oko 20 puta više energije od energije potrebne za njeno uzgajanje i žetvu.
39. Predstavlja obnovljivi izvor čiste energije,
40. Ima visoku energetsku vrednost: 1 kg suve biomase ~ 1kg uglja = 0,5 l mazuta = 0,5 m3 metana,
41. Ekonomičnija je od gasa i mazuta,
42. Laka je za upotrebu i skladištenje: 1m3 = 650 kg,
43. Pri spaljivanju oslobađa zanemarljivu količinu zagađujućih materija,
44. Ima mali rezidual – pepeo ≤ 1%,
45. Ne sadrži hemikalije ili teške metale – bezopasna je po zdravlje,
46. Količina ugljen dioksida i ugljen monoksida koja se oslobađa sagorevanjem skoro je jednaka nuli. Energetska vrbe su praktično CO2 neutralne.
47. Energija potrošena na proizvodnju biomase iznosi 5% energije koju ona pruža kao energetski izvor,
48. Ima pozitivan uticaj na konzervaciju i zaštitu ekosistema, njihovu restauraciju, reciklažu hranljivih materija i konzervaciju tla putem zaštite od vetra i erozije vodom.
49. Žetva se obavlja u poznu jesen i tokom zime, kada se ne obavljaju drugi radovi u poljoprivredi, te se povećava iskorišćenje mehanizacije,
50. Doktrina PPU omogućuje da se postrojenje za prečišćavanje ne mora graditi pored recipijenta (reka i kanala) već na mestima koja pogoduju sadnji vrba i na mestima nekvalitetnih zemljišta koja se žele upotrebiti.
51. Zasadi vrba su recipijenti za prečišćenu vodu.
52. Ovo je posebno važno za naselja koja u svojoj okolini nemaju nikakve pogodne recipijente – kanale, reku i sl. (poput naselja Deliblatske peščare)
53. Doktrina PPU se može smatrati kao put od problema sa suvišnom otpadnom vodom koja preti da se izlije iz septičkih jama i kojom se nekontrolisano zagađuje okolina naselja do proizvodnje obnovljivog energenta i dobiti koja se ostvaruje njegovom proizvodnjom. Put od problema preko resursa do dobiti.
54. Doktrina PPU je prečica za mudro, jednostavno, jeftino, efikasno rešenje problema malih naselja koga možemo brzo realizovati držeći se principa: Prihvati, Prečisti i Utroši!
55. Po Doktrini PPU, otpadna voda je resurs – siguran po količini, sastavu i po mestu preuzimanja. Potrošimo je tamo gde možemo i napravimo profit.
56. Onaj ko ustupa otpadnu vodu, obezbeđuje i uslove da se prečišćena voda utroši tj. obezbeđuje i zemljište da se proizvodi vrba,
57. Uzgajivači vrbe dobijaju jeftino zalivanje zasada sa vodom dopremljenom o tuđem trošku, a koja sadrži azot, fosfor i kalikum poput veštačkih NPKa đubriva.
58. Doktrina PPU je i princip – „Kad vam život dodeli limun – napravite limunadu“